سلامت نیوز:هر لامپی كه اضافه روشن می‌ماند، در شكل‌گیری سیل‌های نامترقبه، آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها و مرگ جانداران موثر است. برق نه مثل نفت و بنزین است كه با مصرفش دود سیاه و غلیظی به راه بیفتد و نه مثل آب است كه زنگ هشدار تمام‌ شدنش به گوش برسد، اما تولید برق بر پایه سوخت‌های فسیلی در كشور یكی از مهم‌ترین عوامل تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای و متعاقب آن، تغییر اقلیم و گرمایش زمین است، چه مازوت در تولید برق به كار برود و چه در بهترین حالت برق با گاز طبیعی تولید شود، تولید برق با منابعی جز منابع تجدیدپذیر در تغییر آینده زمین مقصر است. 

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ، پیش از این در گزارشی اشاره كرده بود كه نیروگاه‌های تولید برقی كه بر پایه مصرف سوخت‌های فسیلی فعالیت می‌كنند، نقش عمده‌ای در تولید گازهای گلخانه‌ای دارند و نگاهی به جایگاه ایران در آخرین گزارش عملكرد كشورهای جهان در مبارزه با تغییر اقلیم و گرمایش جهانی نشان می‌دهد كه وابستگی به سوخت‌های فسیلی، چه مازوت باشند و چه گاز طبیعی، یكی از عوامل قعرنشینی ایران در میان سایر كشورهای جهان در این شاخص جهانی است. متعاقب این گزارش،  در گفت‌و‌گو با محمدمهدی میرزایی‌قمی، رییس مركز ملی هوا و تغییر اقلیم به بررسی تاثیر تولید برق از سوخت‌های فسیلی می‌پردازد و تبعات آن را به خصوص بر تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای بررسی می‌كند.

میرزایی در این گفت‌‌وگو با اشاره به تولید و انتشار گاز گلخانه‌ای دی‌اكسید كربن در نیروگاه‌های تولید برق كشور، می‌گوید كه بخش انرژی در كشور مسوولیت تولید بیش از 85 درصد از كل كربن‌دی‌اكسید تولید ‌شده را دارد و پیش‌بینی‌ها بر این است كه این مقدار در صورت ادامه وضعیت موجود تا سال 2030 بیش از 5.2 برابر خواهد شد و حتی در بهترین افق نیز تا این سال نیروگاه‌های كشور مسوول تولید و انتشار حدود 22 درصد از كربن دی‌اكسید در كشور خواهند بود و این بخش بیشترین سهم را همچنان در تولید و انتشار دی‌اكسید كربن خواهد داشت. او در ادامه به اجرا نشدن قانون پاك اشاره می‌كند كه اگر این قانون اجرا می‌شد و سالانه حداقل 900 مگاوات بر ظرفیت تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر اضافه می‌شد، انتشار سالانه حداقل 2 میلیون تن دی‌اكسید كربن كاهش می‌یافت. شرح این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.
 
یكی از عواملی كه در آلودگی هوا پنهان می‌ماند، تاثیر تولید برق از منابع سوخت‌های فسیلی است. گرچه طی روزهای سرد سال افزایش مصرف گاز خانگی منجر به تغییر سوخت‌های مصرفی در نیروگاه‌های برق می‌شود و تبعات آن در آلودگی هوای كلانشهرها و شهرهای صنعتی كشور به نظر می‌رسد اما طی روزهای دیگر سال نیز تولید برق با منابع تجدیدناپذیر عوارض پنهان خود را بر سلامت هوا بر جای می‌گذارد. در حال حاضر تولید برق با اتكا بر سوخت‌های فسیلی از جمله گاز، چه جایگاهی در جهان دارد و چه حجمی از تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای به عهده این صنعت است؟

در چند سال اخیر، انتشار گازهای گلخانه‌ای، گرمایش جهانی و تبعات تغییر اقلیم، توجهات را به سمت اقداماتی در جهت كاهش انتشار به ویژه در بخش انرژی معطوف كرده است. تولید برق در كنار بخش حمل و نقل، بخش عمده مصرف سوخت‌های فسیلی و انتشار دی‌اكسید كربن را به خود اختصاص داده‌اند. سهم بخش نیروگاهی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در كشورهای مختلف بین 25 تا 40 درصد است، هر چند بسیاری از كشورها با افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق خود در حال كاهش مصرف سوخت‌های فسیلی به ویژه زغال‌سنگ هستند.

بر اساس مطالعات، افزایش 10 درصدی استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق منجر به كاهش حداقل 3 درصدی در میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای از این بخش خواهد شد. در حال حاضر انرژی‌‌های تجدیدپذیر حدود 15 درصد از انرژی اولیه جهان را در تولید برق تامین می‌كنند كه پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 به بیش از 40 درصد برسد.

حتی اگر تولید برق با گاز طبیعی صورت بگیرد و مازوت كنار گذاشته شود، آثار زیانبار تولید برق با استفاده از سوخت‌های فسیلی چیست و گازهای گلخانه‌ای منتشر شده در این فرآیند چه تاثیری بر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم دارند؟

صنعت برق یكی از مهم‌ترین صنایع منتشر كننده گازهای گلخانه‌ای پایه فلوئوری در جهان است. به طور ویژه، بخش عمده مصرف و به تبع آن انتشارات گازهایی مانند SF6 از كلیدهای پست‌های انتقال و توزیع برق است. گاز SF6 (هگزا فلوئوراید گوگرد) در صنعت برق به عنوان یك ماده عایقی و خنك‌كننده در تجهیزات فشار قوی و در سطوح ولتاژ بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد كه امروزه به جای روغن‌ها كاربرد وسیعی در این صنعت پیدا كرده است. اگرچه SF6 خالص به لحاظ شیمیایی خنثی است اما در عین حال یك گاز گلخانه‌ای قوی با یك شبكه مولكولی است كه خواص آن در شرایط گرما، بسیار فراتر از دی‌اكسید كربن خواهد بود.

پتانسیل گرمایشی SF6 حدود 23 هزار و 900 برابر بیشتر از دی‌اكسید كربن است. به عبارت دیگر گرمایشی كه حدود 400 گرم گاز SF6 برای زمین ایجاد می‌كند، معادل 10 تن گاز كربن دی‌اكسید است. به علاوه تركیب گاز SF6 تركیبی پایدار است و چیزی حدود 3 هزار و 200 سال طول می‌كشد تا در جو زمین تجزیه شود. در حالی كه تجزیه كربن دی‌اكسید 200 سال زمان می‌برد. از این رو در كنار سایر اقدامات جهت افزایش راندمان تولید برق و كاهش انتشار دی‌اكسید كربن، اندازه‌گیری، جمع‌آوری و بازیافت و جلوگیری از آزادسازی گاز SF6 در صنعت برق اهمیت ویژه‌ای دارد.

وضعیت انتشار گازهای گلخانه‌ای متاثر از تولید برق را در ایران چگونه ارزیابی می‌كنید؟
بر اساس سومین گزارش ملی تغییر آب و هوا كه به دبیرخانه كنوانسیون تغییر اقلیم ملل متحد ارایه شده است، میزان انتشار دی‌اكسید كربن كشور در بخش انرژی بیش از 85 درصد از كل انتشار دی‌اكسید كربن در كشور را به خود اختصاص داده است. پیش‌بینی شده كه انتشار بخش انرژی در سال 2010 بر اساس سناریوی ادامه وضع موجود به بیش از ٢/٥ برابر در سال 2030 خواهد رسید.

بر مبنای محاسباتی كه نتایج آن در گزارش سوم ارایه شده، بخش نیروگاهی با سهمی بیش از 25 درصد از كل انتشار دی‌اكسید كربن بخش انرژی در سال 2010 جایگاه نخست را در میان بخش‌های كلیدی كشور در اختیار دارد. مدل‌سازی‌ها نشان می‌دهد هر چند اقدامات بسیاری در جهت افزایش راندمان تولید برق در كشور در دست انجام است اما سهم نیروگاه‌ها تا سال 2030 نهایتا به 22 درصد كاهش پیدا خواهد كرد و همچنان نقش پررنگی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در كشور خواهد داشت.

طبق آخرین گزارش «شاخص عملكرد تغییر اقلیم» در سال 2020 ضعیف‌ترین شاخص ایران در بخش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر ارزیابی ده است و ایران در این زمینه در میان 61 كشور جهان رتبه آخر را كسب كرده است. اگر تولید برق با اتكا بر سوخت‌های فسیلی را یكی از عاملان موثر در تغییر اقلیم و گرمایش زمین بدانیم، تغییر منابع سوخت‌های فسیلی به منابع سبز و تجدیدپذیر چه آینده‌ای را می‌تواند برای شاخص عملكرد تغییر اقلیم در ایران رقم بزند؟

برای این منظور 3 راهكار را می‌توان پیشنهاد كرد:

اول: تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیكل تركیبی(در صورت افزایش حدود هزار مگاوات به توان تولیدی نیروگاه‌های گازی كه بدون مصرف سوخت بیشتر خواهد بود از انتشار حدود 4 میلیون تن معادل دی‌اكسید كربن جلوگیری خواهد شد.) دوم: ارتقا، به‌روزرسانی و جایگزینی توربین‌های گازی موجود جهت افزایش راندمان بخش نیروگاهی و سوم:

افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر خورشیدی و بادی(در صورت تولید حدود هزار مگاوات از انرژی‌های بادی حدود 2 تا 2.5 میلیون تن و خورشیدی حدود 1 تا 1.5 میلیون تن معادل دی‌اكسید كربن در سال كاهش انتشار خواهیم داشت.) لازم به ذكر است كه براساس ماده 19 قانون هوای پاك كه در سال 1396 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است، وزارت نیرو مكلف است نسبت به توسعه، تولید و عرضه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاك بهینه به ‌نحوی اقدام كند كه حداقل 30 درصد از افزایش سالانه ظرفیت مورد نیاز برق كشور از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین شود.

مطالعات انجام شده نشان داده‌اند كه میزان مورد نیاز افزایش سالانه ظرفیت تولید برق كشور بر اساس سناریوهای مختلف به طور متوسط حدود سالانه 3 گیگاوات خواهد بود. بر این اساس مطابق قانون هوای پاك، انتظار این بوده كه وزارت نیرو سالانه حداقل 900 مگاوات بر ظرفیت تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر بیفزاید كه در صورت محقق شدن می‌توانست حداقل 2 میلیون تن كاهش انتشار معادل دی‌اكسید كربن در سال به دنبال داشته باشد.

در حال حاضر مجموع ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق كشور(در حال احداث و بهره‌برداری) به هزار و 500 مگاوات نمی‌رسد(به جز نیروگاه‌های برقابی) و این در حالی است كه به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، طبق برآورد‌ها بیش از ۱۵۰ هزار مگاوات ظرفیت احداث نیروگاه‌های خورشیدی در كشور وجود دارد. در عین حال در اكثر كشورها عزم جدی در این زمینه ایجاد شده و اقدامات كاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش برق به طور فزاینده‌ای در دست انجام است.

به عنوان مثال آلمان بیش از 50 درصد و تركیه بیش از 15 درصد از برق مورد نیاز خود را از انرژی‌های بادی و خورشیدی تامین می‌كنند. لازم به ذكر است، براساس تعهدات كشورهای توسعه یافته ذیل كنوانسیون تغییر اقلیم، برخی مكانیسم‌های مالی اقلیمی از جمله صندوق اقلیم سبز(GCF) ایجاد شده كه در صورت وجود سرمایه‌گذاری مشترك بخش دولتی و خصوصی و ارایه طرح اولیه پروژه بر اساس معیارهای مربوطه، تامین مالی بخشی از هزینه‌ پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر را بر عهده خواهند گرفت اما تا كنون به طور جدی مورد توجه متولیان موضوع در كشور قرار نگرفته است.
 
برای كاهش گازهای گلخانه‌ای 3 راهكار را می‌توان پیشنهاد كرد: اول: تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیكل تركیبی(در صورت افزایش حدود هزار مگاوات به توان تولیدی نیروگاه‌های گازی كه بدون مصرف سوخت بیشتر خواهد بود از انتشار حدود 4 میلیون تن معادل دی‌اكسید كربن جلوگیری خواهد شد.) دوم: ارتقا، به‌روزرسانی و جایگزینی توربین‌های گازی موجود جهت افزایش راندمان بخش نیروگاهی و سوم: افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر خورشیدی و بادی(در صورت تولید حدود هزار مگاوات از انرژی‌های بادی حدود 2 تا 2.5 میلیون تن و خورشیدی حدود 1 تا 1.5 میلیون تن معادل دی‌اكسید كربن در سال كاهش انتشار خواهیم داشت.)